|
|
Rzeszów
- Biała
Do 31 grudnia 2008r. duża
wieś
podmiejska, położona w północnej części gminy Tyczyn,
pomiędzy
Rzeszowem a Tyczynem.
Obszar wsi leżał na styku Pradoliny Podkarpackiej i Pogórza
Dynowskiego, część zachodnia na
równinnej trasie doliny
Wisłoka ( 205 - 207 m n.p.m. ), część wschodnia sięgała wierzchowiny
wzniesień progu Pogórza ( 361 m ). Przez równinę,
z południowego wschodu na północny zachód,
przewija się kręta wstęga rzeki Strug, wpadającego do Wisłoka. Niemal
środkiem obszaru , pograniczem
wspomnianych regionów, przebiega droga Rzeszów -
Dylągówka. Stara część wsi rozsiadła się na
równinnej trasie doliny Wisłoka, nieco na zachód
od drogi do Dylągówki, nowsza rozciąga się po obu stronach
tej trasy. Centrum usytuowane jest na północnym skraju u
granic miasta Rzeszowa, w rejonie skrzyżowania ulic Miłej i
Gościnnej. Tu znajduje się szkoła i Dom Ludowy, a w pobliżu kościół
parafialny. Północna i zachodnia część
dawnego obszaru wsi zwana Zagrody i Zastruże, znajdują się w
granicach miasta Rzeszowa. Na wschodnich obrzeżach , już na
wyniosłości progu Pogórza, usadowiły się domy
przysiółka Łany Bialskie. Początki Białej nie są znane. Jako
wieś stara wymieniana jest w dokumencie Kazimierza Wielkiego z 1368 r.
Biała musiała powstać jednak znacznie wcześniej, być może jeszcze w
czasach przynależności tych ziem do Rusi. W początkach XIV w. rządziła
się prawem niemieckim. Wchodziła w skład włości zaleskiej, a
później tzw. państwa tyczyńskiego, stanowiąc własność jego
kolejnych dziedziców. W połowie XIX w. dostała się w
posiadanie Mikołajewiczów. Wkrótce potem tut.
folwark znalazł się ponownie w kompleksie dóbr tyczyńskich,
należąc do Wodzickich, Radziwiłłów i Uznańskich. Folwark w
Białej istniał do 1944roku, kiedy to został rozparcelowany. W 1515r.
Biała miała 12 łanów, był tu młyn i karczma. Zamieszkała
była przez Rusinów, o czym świadczy wzmianka o popie. W
1880r. w Białej było 190 domów i 1155
mieszkańców, czynny był browar, szkoła ludowa i kasa gminna.
Wieś zamieszkiwali Polacy i Rusini. Jeszcze w 1938r. żyło tu około 650
grekokatolików,
należących do cerkwi parafialnej w
pobliskim Zalesiu. Tutejsi Rusini wyróżniali się właściwie
tylko wyznaniem. Jak podaje etnograf Aleksander Saloni, w 1907r.
posługiwali się oni na co dzień językiem polskim, a i pop w Zalesiu
kazania głosił w tym języku. W latach 1952-1977 duża część wsi została
przyłączona do Rzeszowa. Biała nie posiada walorów mogących
wzbudzać zainteresowanie turystów. Jest od lat intensywnie rozbudowana jako
osiedle mieszkaniowe.
Działają tu, rozwijające się szczególnie ostatnio, liczne
prywatne firmy i zakłady usługowe. Coraz mniej jest tu tradycyjnego
rolnictwa, a coraz więcej biznesu. W starej części zachowało się
już tylko kilka drewnianych domów z końca XIX wieku oraz
murowana kapliczka z przełomu XVIII i
XIX wieku. W
centrum Dom Ludowy ukończony i oddany w 1965r., Dom
Strażaka zbudowany
w
latach 1968-1971 oraz Kościół Parafialny pw. Miłosierdzia
Bożego zbudowany w 1982r. Aktualnie zajmuje obszar o powierzchni
605ha, w tym 498ha użytków rolnych (82%),
posiada 668 gospodarstw domowych, w tym tylko 189 gospodarstw rolnych i
liczy 1442 mieszkańców. Działa tu 121 podmiotów
gospodarczych. (informacje z 1998 roku).
1 stycznia
2009r. cała Biała zostala włączona do granic Rzeszowa i stała się jego
dzielnicą pod nazwą Biała.
Opracowano
na podstwie książki
Stanisława
Kłosa ,, Tyczyn miasto i gmina" ( informator krajoznawczy,
Roksana, Krosno 1999).
|
|
|